چگونه می‌توانیم از حملات باج‌افزار جلوگیری کنیم
چرا حملات باج‌افزار تبدیل به تهدیدی جدی شده‌اند؟
در سال‌های اخیر، حملات باج‌افزار از تهدیدی محدود به یک بحران جهانی تبدیل شده‌اند. این تهدیدها نه تنها کسب‌و‌کارهای بزرگ را هدف قرار می‌دهند، بلکه سازمان‌های دولتی، بیمارستان‌ها و حتی کاربران خانگی نیز در معرض خطر قرار دارند. باج‌افزارها اغلب سیستم‌های حیاتی را قفل کرده و باج‌هایی نجومی برای بازگشایی آنها طلب می‌کنند.
طبق گزارش سازمان امنیت سایبری اروپا، حملات باج‌افزار در سال ۲۰۲۳ بیش از ۲۰ میلیارد دلار خسارت مالی وارد کرده‌اند. این آمار تنها شامل پرداخت‌های رسمی و مستند است؛ خسارات غیرمستقیم مانند از دست دادن اعتبار، اطلاعات مشتریان، یا توقف فعالیت‌های حیاتی در این آمار نیامده‌اند. بنابراین محافظت در برابر این تهدیدها، امری ضروری و نه اختیاری است.
شناخت روش‌های رایج حمله باج‌افزاری
فیشینگ: محبوب‌ترین دروازه نفوذ
بیشتر حملات باج‌افزار از طریق ایمیل‌های فیشینگ آغاز می‌شوند. مهاجم یک ایمیل ظاهراً معتبر با پیوست آلوده برای کاربر ارسال می‌کند. در صورت دانلود یا باز کردن فایل، بدافزار فعال شده و فایل‌های سیستم رمزگذاری می‌شوند.
– استفاده از عناوین فریبنده مانند “فاکتور فوری” یا “اطلاعات حساب کاربری” متداول است
– فایل‌هایی با فرمت .doc، .pdf و حتی .zip اغلب حامل باج‌افزار هستند
– جعل برندهایی مانند بانک‌ها یا شرکت‌های معتبر؛ برای ایجاد اطمینان نزد قربانی
بهره‌برداری از آسیب‌پذیری سیستم‌ها
اگر نرم‌افزار یا سیستم‌عامل به‌روز نباشد، مهاجمان از حفره‌های امنیتی برای ورود استفاده می‌کنند. حملاتی مانند WannaCry و NotPetya دقیقاً از همین روش استفاده کرده‌اند.
– استفاده از آسیب‌پذیری‌های قدیمی در پروتکل‌های مانند SMB
– نفوذ از طریق RDP فعال با درگاه‌های باز
– بهره‌گیری از فایروال‌های پیکربندی نشده صحیح
استفاده از ابزارهای قانونی برای نفوذ
باج‌افزارهای مدرن مانند Ryuk یا Maze از ابزارهای مدیریتی همانند PowerShell برای نفوذ استفاده می‌کنند. این روش شناسایی آنها را برای آنتی‌ویروس‌ها دشوارتر می‌سازد.
چگونه می‌توانیم از حملات باج‌افزار جلوگیری کنیم
پشتیبان‌گیری منظم از داده‌ها
اولین و اساسی‌ترین گام برای مقابله با حملات باج‌افزار، داشتن پشتیبان از اطلاعات مهم است. اگر سیستم شما قربانی حمله شود، می‌توانید بدون نیاز به پرداخت باج، اطلاعات خود را بازیابی کنید.
– از پشتیبانی محلی روی هارد اکسترنال استفاده شود
– پشتیبان‌گیری در فضای ابری به‌صورت رمزنگاری‌شده
– پشتیبان‌ها باید آفلاین یا در شبکه‌ای مجزا ذخیره شوند
بروزرسانی نرم‌افزارها و سیستم‌عامل
بروزرسانی مداوم سیستم‌عامل، نرم‌افزارها و پلتفرم‌ها باعث حذف آسیب‌پذیری‌هایی می‌شود که در حملات قبلی مورد سوءاستفاده قرار گرفته‌اند.
– فعال‌سازی بروزرسانی خودکار برای ویندوز، MacOS و Linux
– بروزرسانی منظم نرم‌افزارهای پر کاربرد مانند Adobe Reader و Java
– حذف نرم‌افزارهای غیر ضروری با نسخه‌های قدیمی که بروزرسانی ندارند
آموزش امنیت سایبری به کاربران
انسان ضعیف‌ترین حلقه در زنجیره امنیت است. آموزش به کاربران در خصوص شناسایی ایمیل‌های مشکوک می‌تواند از بسیاری از حملات جلوگیری کند.
– آموزش تشخیص دامنه‌های جعلی ایمیل
– آموزش بررسی محتوای پیوست‌های مشکوک
– فعال‌سازی دکمه گزارش فیشینگ در سرویس ایمیل شرکت
استفاده از نرم‌افزار امنیتی قوی
نرم‌افزارهای آنتی‌ویروس مدرن، فایروال‌های هوشمند و ابزارهای جلوگیری از اجرای اسکریپت‌ها می‌توانند مانع از اجرای باج‌افزار در مراحل ابتدایی شوند.
– نرم‌افزارهای Endpoint Protection مانند Norton، Bitdefender یا ESET
– استفاده از فایروال‌های UTM برای کنترل ترافیک خروجی و ورودی
– ضدباج‌افزارهای تخصصی مانند Malwarebytes Anti-Ransomware
کنترل دسترسی و اصول امنیتی شبکه داخلی
اصل حداقل دسترسی (Least Privilege)
کاربران فقط باید به اطلاعات موردنیاز دسترسی داشته باشند. ادمین‌ها نباید از حساب‌های روت برای کارهای روزمره استفاده کنند.
– تعریف محدودیت برای پوشه‌های مشترک
– غیرفعال کردن دسترسی نوشتن برای کاربران روی دایرکتوری‌های حیاتی
– تهیه Log از فعالیت‌های دسترسی کاربران به فایل‌ها
تقویت احراز هویت
دسترسی به سیستم‌های حیاتی باید با احراز هویت چندمرحله‌ای (MFA) ایمن شود. این اقدام مانع دسترسی غیرمجاز از طریق سرقت رمز عبور می‌شود.
– فعال‌سازی MFA برای سرورهای RDP و پنل‌های مدیریتی
– استفاده از کد یک‌بار مصرف (OTP) یا اپلیکیشن‌هایی مانند Google Authenticator
– عدم اشتراک‌گذاری رمز عبور بین کاربران یا دستگاه‌ها
جداسازی بخش‌های شبکه (Network Segmentation)
در بسیاری از حملات باج‌افزاری، مهاجمان پس از دسترسی اولیه، در کل شبکه گسترش می‌یابند. جداسازی بخش‌های مختلف شبکه به شکل ماژولار کمک می‌کند تا نفوذ محدود باقی بماند.
– ایجاد VLAN جداگانه برای منابع حساس
– محدود کردن ارتباط بین VLANها با فایروال
– نظارت بر ترافیک شبکه بین بخش‌های مجزا
نظارت و پاسخ سریع به تهدیدها
استفاده از SIEM و سیستم‌های هشداردهی
ابزارهای مدیریت لاگ و رویدادهای امنیتی (SIEM) به تیم‌های امنیتی این امکان را می‌دهند تا فعالیت‌های مشکوک را پایش کرده و در لحظه هشدار دریافت کنند.
– بررسی الگوهای غیرمعمول دسترسی به فایل‌ها
– شناسایی افزایش ناگهانی در حجم فایل‌های رمزگذاری شده
– بررسی ورودهای ناموفق و تلاش‌های متعدد اتصال RDP
طرح واکنش به حمله
هر سازمان باید سناریوی مشخصی برای واکنش به حمله باج‌افزار داشته باشد. زمان طلایی برای پاسخ مؤثر بسیار محدود است.
– قطع سریع اتصال سیستم آلوده از شبکه
– اطلاع سریع به تیم امنیت IT و کاربران
– اجرای اسکریپت‌های محدودکننده تا زمان شناسایی کامل
– عدم پرداخت باج مگر در شرایط بسیار اضطراری و با مشورت کارشناسان حقوقی
برای مطالعه‌های بیشتر در زمینه امنیت شبکه می‌توانید به مرکز ملی افتا به نشانی https://www.afta.gov.ir مراجعه کنید.
باج‌افزار چگونه پیشرفت کرده و آینده آن چیست؟
باج‌افزار به‌عنوان سرویس (RaaS)
امروزه حملات باج‌افزار توسط افراد فنی مستقل یا گروه‌های مافیایی انجام نمی‌شود، بلکه اغلب توسط مجرمان سایبری غیر فنی که از مدل RaaS استفاده می‌کنند راه‌اندازی می‌شود. این مدل، همانند خدمات نرم‌افزاری، ابزار حمله را به اجاره می‌دهد.
– افراد عادی با پرداخت مبلغی ناچیز، به زیرساخت حمله مجهز می‌شوند
– درگاه‌های پرداخت رمز ارز و مراکز پشتیبانی برای دریافت باج ایجاد می‌شود
– شناسایی و ردیابی مهاجمین با سختی بیشتری همراه است
باج‌خواهی افزوده (Double Extortion)
مهاجمان نه تنها فایل‌ها را رمزگذاری می‌کنند بلکه ابتدا آنها را سرقت کرده و تهدید به انتشار اطلاعات می‌نمایند. این استراتژی فشار مضاعفی به قربانی وارد می‌کند.
– احتمال نقض مقررات GDPR و پیگرد قانونی
– افشای اطلاعات محرمانه یا مشتریان
– آسیب جدی به اعتبار برند و اعتماد عمومی
افزایش هدف‌گیری سازمان‌های حیاتی
در گذشته هدف بیشتر باج‌افزارها کاربران شخصی یا شرکت‌های کوچک بودند. اما اکنون شیفت اصلی به‌سوی بیمارستان‌ها، شهرداری‌ها، نیروگاه‌ها و دانشگاه‌هاست.
– هدف قرار دادن سیستم‌هایی با نیاز فوری به اطلاعات و زمان بازیابی پایین
– تقاضای باج‌های میلیون دلاری
– تهدید به توقف خدمات عمومی یا بحران انسانی
راه‌حل بلندمدت برای کاهش تهدید حملات باج‌افزار
جلوگیری از حملات باج‌افزار تنها با نصب آنتی‌ویروس یا آموزش کاربران حاصل نمی‌شود. باید راهبردی جامع شامل تکنولوژی، آموزش، نظارت و پاسخ سریع اتخاذ شود.
– سرمایه‌گذاری در تیم‌های امنیت سایبری خبره
– اجرای تست نفوذ دوره‌ای برای شناسایی ضعف‌ها
– استفاده از رمزگذاری انتها به انتها (E2E) برای داده‌های حساس
– انتخاب تأمین‌کنندگان فناوری با اعتبار امنیتی
نهایتاً ایجاد فرهنگ امنیت محور در سازمان، مهم‌ترین قدم است. کارمندان باید درک کنند امنیت سایبری مسئولیت همه افراد است و فقط به دپارتمان IT محدود نمی‌شود.
با توجه به پیچیدگی روزافزون حملات باج‌افزار، پیشگیری هزینه کمتری نسبت به قربانی شدن و بازیابی دارد. اقداماتی که امروز انجام می‌دهید می‌تواند میلیون‌ها تومان خسارت را در آینده جلوگیری کند.
برای دریافت مشاوره تخصصی، ارزیابی امنیتی سازمان یا اجرای زیرساخت امن، هم‌اکنون با متخصصان ما در تماس باشید: rahiaft.com.
بروزرسانی در مرداد 7, 1404 توسط سارا سلیمانی
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.